Zorg op maat

HagaZiekenhuis in Den Haag biedt oudere kankerpatiënten speciale zorg op maat: ‘We hebben de tijd mee’

Een patiënt van zeventig jaar of ouder die de diagnose kanker krijgt, is niet te vergelijken met een jonge, vitale patiënt met dezelfde diagnose. Toch krijgen beiden in veel ziekenhuizen nog vaak dezelfde behandeling en zorg. Dat kan anders, of eigenlijk beter, dachten verpleegkundige Jacqueline Kauerz en internist Ouderengeneeskunde Frederiek van den Bos. Zij startten samen met oncoloog Johanneke Portielje in 2013 een project in het HagaZiekenhuis in Den Haag dat oudere patiënten met (verdenking op) kanker speciale zorg op maat geeft.

‘Deze verpleegkundigen weten als bijna geen ander in het ziekenhuis wat belangrijk voor ons is. Ze kennen onze medische voorgeschiedenis en sociale omgeving. Ze weten wat we wel en niet kunnen en helpen ons bij het goed overbrengen van klachten en wensen aan de specialisten in het ziekenhuis. Sterker, vaak weten ze dit beter te verwoorden dan wijzelf. En ze nemen écht de tijd voor ons.’ (Een 70-pluspatiënt met kanker van het HagaZiekenhuis) 

Uitgebreide medische voorgeschiedenis

Van den Bos: ‘Een veelvoorkomend probleem is dat veel 70-plussers een uitgebreide medische voorgeschiedenis hebben van ziektes en bijbehorende medicatie. Als deze patiënten daar kanker bij krijgen, heeft dat invloed op die andere ziektes, de medicatie die ze daarvoor krijgen en visa versa op de behandeling van de kanker.’

De internist vertelt dat in het verleden nog vaak alleen naar de diagnose kanker – en de behandeling daarvan – werd gekeken. ‘En te weinig naar alle andere aan de patiënt gerelateerde zaken.’ Bovendien is een jonge, vitale patiënt niet te vergelijken met een patiënt met kanker op (hoge) leeftijd. ‘Je kunt naar een oudere patiënt niet op dezelfde manier kijken als naar een jongere patiënt. Toch gebeurt dit in het algemeen nog te veel.’

Ouderengeneeskunde schuift aan bij MDO’s

Het project van Kauerz en Van den Bos heeft er voor gezorgd dat de afdeling Ouderengeneeskunde nu veel eerder betrokken is bij de behandeling van oudere, kwetsbare patiënten met kanker. Ze schuiven vanaf de start van een behandeltraject aan bij de MDO’S (Multidisciplinaire Overleggen). Zodra er een verdenking van kanker wordt geconstateerd bij een oudere patiënt (vanaf 70-plus) en de verpleegkundig specialist de eerste screening heeft afgenomen op kwetsbaarheid, wordt deze doorverwezen naar de afdeling Ouderengeneeskunde.

Screening op kwetsbaarheid

Om de kwetsbaarheden van de patiënten in kaart te brengen, gebruikt de verpleegkundig specialist van het aanvragende specialisme de screeningstools ISAR-HP en G8, vertelt verpleegkundige Nicole Bartels. De afdeling heeft haar (dankzij het project) sinds juli 2015 als extra kracht kunnen aannemen. ‘We brengen de patiënt op vier geriatrische assen in kaart; sociaal, somatisch, cognitief en functioneel. We kijken onder meer naar wat iemand nog kan, wat zijn of haar wensen zijn en hoe iemands sociale omgeving eruit ziet, maar ook wat de overlevingskansen zijn. Dit geeft een goed beeld van de algehele conditie en het functioneren van oudere patiënten met kanker.’ Tot nu toe blijkt twee derde van de jaarlijks 500 patiënten tot de kwetsbare groep te horen. Voor die patiënten is Ouderengeneeskunde vanaf dat moment bij het hele behandeltraject betrokken. Het is daarbij net zo belangrijk dat patiënten het gevoel hebben ‘echt gehoord te worden’, vertelt Kauerz. Omdat de verpleegkundigen daar nu langer de tijd voor hebben, kunnen ze die tijd dus ook nemen.

Functieverlies moeilijk te herstellen bij ouderen

Van den Bos licht toe waarom het zo belangrijk is om zo vroeg mogelijk een compleet beeld van oudere patiënten te hebben. ‘Wanneer er bij een ouder iemand functieverlies is opgetreden, is het moeilijk om dat weer te verbeteren. Denk aan gewichtsverlies of verminderde mobiliteit. Dit is op latere leeftijd heel lastig te herstellen dus dat wil je graag voor zijn.’ Maar vroegtijdig een compleet patiëntbeeld hebben, kan ook andersom werken. Want misschien blijkt een patiënt op hoge leeftijd juist zeer vitaal, en kan die wél behandeld worden in plaats van uitsluiting van behandeling op grond van een hoge leeftijd.

Kauerz: ‘In dit soort dingen proberen wij als verpleegkundig consulenten van de Ouderengeneeskunde inzicht te geven, zodat medisch specialisten een betere grond hebben om wel of niet voor een bepaalde behandeling te kiezen.’ Daarnaast zorgen de consulenten ook in een vroeg stadium voor bijvoorbeeld een diëtist in het geval van gewichtsproblemen bij een patiënt of fysiotherapie bij mobiliteitsproblemen.

Overtuigen

De afdeling Ouderengeneeskunde heeft veel tijd gestoken in het opzetten van het project voor ouderen. En gelukkig lieten de directie van het HagaZiekenhuis en het gros van de medisch specialisten zich vrij snel overtuigen van hun plan, vertelt Van den Bos. ‘Ouderenzorg is een actueel en politiek thema. Er is zo’n enorme vergrijzing aan de gang, als we de zorg hieromtrent niet goed organiseren ontstaan er mijn inziens grote problemen. Dus we hebben de tijd mee. Maar deze manier van werken levert uiteindelijk ook veel op, denken wij. Het is alleen een investering op een ander moment. Nu doe je dat aan het begin van een behandeltraject, voorheen was er – om de gevolgen te verhelpen of te beperken – veel menskracht nodig aan het eind of na een behandeltraject.’

Kauerz: ‘Ik zie zelf dat dit project de kwaliteit van zorg enorm heeft verbeterd. Het maakt ook ruimte vrij bij andere verpleegkundigen en specialisten in het behandeltraject. Die kunnen zich  daardoor bezighouden met waar zij goed in zijn, en wij met ouderenzorg.’

Wetenschappelijke onderbouwing

‘De komende jaren willen we ook meer onderzoek doen naar de behandeling van ouderen met kanker. Er ontbreekt nog veel wetenschappelijk bewijs, omdat deze patiënten vaak ontbreken in grote trials. Aan de wetenschappelijke onderbouwing wordt hard gewerkt door iemand die hier op gaat promoveren, in samenwerking met het Diakonessenhuis (Utrecht) en LUMC (Leiden).’

Het HagaZiekenhuis heeft speciaal voor ouderen met kanker een expertisecentrum opgericht. Roche ontwikkelt diagnostische testen en innovatieve geneesmiddelen waarmee wereldwijd miljoenen patiënten worden geholpen. Haga en Roche zijn een partnership aangegaan en hebben afgesproken gezamenlijk te zoeken naar oplossingen die de zorg aan de oudere kankerpatiënt structureel kunnen verbeteren.