‘Voor kankerzorg op maat moeten we tumor én patiënt bestuderen’
Het HagaZiekenhuis onderzoekt ouderen met kanker op kwetsbaarheid en stemt daar de behandeling op af. Dit resulteert in meer genezing, minder complicaties en tevredener patiënten. Wetenschappelijk bewijs ontbreekt echter nog. Internist-oncoloog Johanneke Portielje van het HagaZiekenhuis werkt daarom aan modellen die artsen helpen te voorspellen hoe patiënten een behandeling doorstaan en of de behandeling effectief is. Roche steunt dit wetenschapsproject.
HagaZiekenhuis is een algemeen ziekenhuis waar door de stijgende levensverwachting steeds meer ouderen met kanker worden behandeld. ‘Het gaat om zo’n zestig procent van onze patiënten” (70-plussers, red.). Daaronder zijn vooral veel patiënten met darm-, borst-, long- en prostaatkanker’, aldus dr. Karel Rondaij, directeur Medische Zaken. Het HagaZiekenhuis heeft mede daarom in 2013 een speciaal expertisecentrum opgezet dat ouderen met kanker behandeling op maat biedt. Prof. dr. Johanneke Portielje, internist-oncoloog van het HagaZiekenhuis en sinds 1 april 2017 hoogleraar Geriatrische Oncologie LUMC: ‘Therapie die is afgestemd op de oudere patiënt is nodig omdat ouderen die vaak ook andere gezondheidsproblemen hebben anders reageren dan jonge patiënten. Alle standaardbehandelingen zijn doorgaans ontwikkeld voor jonge, vitale mensen. De uitkomst van behandelingen is bij ouderen vaak beter als de behandeling minder zwaar is of als de patiënt intensiever wordt begeleid.’
Screening op kwetsbaarheid
In het expertisecentrum werken de afdelingen ouderengeneeskunde/ geriatrie en Oncologie samen. Ouderen worden gescreend op kwetsbaarheid en als de screening daar aanwijzingen voor geeft, dan wordt uitgebreid gekeken of de patiënt voldoende reserves heeft langs vier assen: sociaal, somatisch (lichamelijk), cognitief (denken) en functioneel. Dankzij dit onderzoek hebben medisch specialisten betere argumenten om wel of niet voor een bepaalde behandeling te kiezen. ‘We kijken onder meer naar wat iemand nog kan, wat zijn of haar wensen zijn, of er geen andere grotere gezondheidsproblemen zijn die eigenlijk de prognose en overlevingskansen bepalen en hoe iemands sociale omgeving eruitziet, legt Portielje uit“. Samen met de patiënt wordt dan de beste behandeling gekozen. Tijdens die behandeling krijgt de patiënt begeleiding van een gespecialiseerd verpleegkundige.
Verpleegkundige Kasia Brandenburg:
Kasia is opgeleid als oncologisch verpleegkundige én als geriatrisch verpleegkundige. Zij heeft heel bewust voor deze combinatie gekozen, omdat het aantal ouderen met kanker erg toeneemt. De psychosociale zorg is heel belangrijk bij deze groep. Wat voor doel heeft de oudere nog in het leven? Staat de kwaliteit van leven voorop of de levensduur? Het aantal behandelmogelijkheden wordt steeds groter. Wat past bij deze patiënt? Kasia: ‘Ik vind het een eer om patiënten met uitgezaaide kanker in hun laatste levensfase te mogen begeleiden.’ Als verpleegkundige gaat zij het gesprek aan, waarbij de wensen en behoeften van de patiënt centraal staan.
Succesvolle aanpak maar bewijs ontbreekt
De zorg op maat die het expertisecentrum levert, is succesvol weet Portielje. ‘Bij darmkanker is er sprake van lagere sterfte en minder complicaties. Patiënten zijn ook tevreden omdat ze beter geïnformeerd aan het behandeltraject beginnen. Ze weten beter welk risico ze lopen.’ Rondaij vult aan dat de kans op onder- of overbehandeling door maatwerk kleiner is. ‘We stoppen weliswaar soms meer tijd in het maken van een behandelplan maar het resultaat kan zijn dat een behandeling niet wordt gebruikt omdat de uitkomst voor een patiënt beter is. Ook onderbehandeling wordt met onze aanpak voorkomen: een screening kan uitwijzen dat iemand met een hoge kalendertijd toch vitaal genoeg is om een zware behandeling te ondergaan.’ Hoewel de behandelmethode op basis van de kwetsbaarheidsscreening positief uitvalt voor patiënten, ontbreekt wetenschappelijk bewijs. ‘Ouderen met kanker doen namelijk maar zelden mee aan grote trials’, verklaart Portielje. ‘En dat terwijl uit onderzoek naar voren is gekomen is dat de uitkomsten van standaardbehandelingen voor ouderen minder goed uitpakken dan voor jongeren.’
Geriatrische profilering
Gelet op de vergrijzing moest daar verandering in komen, meende Portielje. Ze initieerde daarom een wetenschapsproject dat zich richt op het vinden van geriatrische kenmerken van patiënten die de effecten van een behandeling voorspellen. Het gaat dan onder meer om gezondheidsproblemen, zelfstandigheid, vitaliteit, emotionele en geestelijke draagkracht. Portielje noemt twee voorbeelden: ‘We weten bijvoorbeeld dat het geïsoleerde gegeven dat iemand die niet zelfstandig boodschappen doet, een zeer voorspellende factor voor het niet afmaken van chemotherapie is. Ook weten we dat als iemand in het achterliggende jaar een paar keer gevallen is zonder reden, die persoon vaak niet meer herstelt van een grote operatie. Door dit soort markers voor kwetsbaarheid te bundelen ontstaat een geriatrisch profiel. Arts en patiënt kunnen hiermee een behandelstrategie kiezen die het beste past bij de patiënt.’
Portielje verwacht binnen vijf jaar een aantal van deze ‘voorspelmodellen’ te kunnen delen met andere ziekenhuizen. Ze bieden volgens haar mogelijk ook een alternatief voor uitgebreide geriatrische onderzoeken. ‘Voor ziekenhuizen wordt het afnemen van deze tijdrovende onderzoeken steeds lastiger door de toename van oudere patiënten. Met de profielen kan dit wellicht sneller.’
Roche steunt expertisecentrum
‘Het expertisecentrum van het HagaZiekenhuis ontvangt geen vergoeding van zorgverzekeraars’, geeft Karel Rondaij aan. ‘We zijn daarom blij met de steun van Roche. Ze hebben ons geholpen de organisatie op te zetten, ze hebben het financieel mogelijk gemaakt daarvoor mensen aan te stellen en ze verbinden ons met andere grote centra die zich met oncologie voor ouderen bezighouden zodat we kennis kunnen delen.’ Ronday verwacht dat Roche en het expertisecentrum in de toekomst gaan doorrekenen wat een behandeling oplevert en kost. Dat is belangrijk omdat we de therapieën aan zorgverzekeraars moeten kunnen verantwoorden, de zogeheten farmaco-economische justification.’
Lagere mortaliteit
Dit jaar worden de eerste resultaten van het onderzoek naar voorspelmodellen gepubliceerd. ‘Het accent hierin ligt vooral op de voorspellende factoren die van invloed zijn op het slagen van de behandeling bij long- en darmkanker. Als we dat goed in beeld hebben, willen we onderzoeken in welke mate de behandeling met predictiemodellen verbetert ten opzichte van de situatie zonder modellen. Dat is wetenschappelijk moeilijk onderzoek omdat we dan historische vergelijkingen moeten maken. We hebben dat al een klein beetje gedaan en zien dat er sprake is van lagere mortaliteit, sinds de onderzoeken op de ouderengeneeskunde worden gebruikt.’
‘Sinds ons eerste onderzoek naar de verschillen tussen de uitkomsten van ouderen en jongeren met kanker, hebben we een flinke slag gemaakt’, concludeert Portielje. ‘Het is duidelijk dat we ouderen met kanker individuele behandelingen moeten bieden. Voor deze kankerzorg op maat moeten we toe naar een model waarbij we de tumor én de patiënt in detail moeten bestuderen. Daar draagt ons expertisecentrum en ons onderzoek zeer aan bij.’
In de video lichten professor Portielje en dr Rondaij toe hoe in het HAGA ziekenhuis de zorg rondom de oudere patiënt is georganiseerd:
Bio
Prof. dr. Johanneke Portielje is internist-oncoloog van het HagaZiekenhuis en is op 1 april 2017 aangesteld als hoogleraar Geriatrische Oncologie LUMC.
Dr. Karel Rondaij is sinds 2014 directeur Medische Zaken van het HagaZiekenhuis. Naast deze bestuurlijke functie is hij als reumatoloog werkzaam in het ziekenhuis.
Partners in de zorg
Al in 2006 besloot Roche om Personalised Healthcare centraal te stellen in de strategie. Personalised Healthcare betekent voor iedere patiënt op basis van de juiste diagnose, de juiste therapie op het juiste moment. Roche gelooft in een betere zorg voor patiënten, op basis van meer kennis over de mens zelf én de aandoening die hem of haar treft. Van oudsher kregen alle patiënten met een ziekte hetzelfde geneesmiddel. Deze aanpak werkt voor sommige patiënten, maar is niet effectief voor anderen of veroorzaakt bijwerkingen in sommige gevallen. Het doel van Personalised Healthcare is om medische zorg doeltreffender te maken. Het stelt ons in staat verschillen tussen patiënten te bepalen en de kennis over subcategorieën van een aandoening te vergroten. Deze nieuwe kennis over patiënten en over aandoeningen kunnen we benutten om nieuwe diagnostische testen en geneesmiddelen te ontwikkelen.
Naast de medisch-technische kant, is ook de psycho-sociale kant van belang. Daarom werken we samen met ziekenhuizen om de zorg beter toe te rusten voor specifieke doelgroepen zoals jongeren (Adolescents & Young Adults) en ouderen (Haga Expertisecentrum Geriatrische Oncologie). 'Doing now what patients need next' betekent voor Roche ook samen met onze andere partners in de zorg werken aan nieuwe manieren om de kwaliteit van zorg te verbeteren.
Meer 'Zorg op Maat'
- Personalised Reimbursement Models
- Geriatrisch assessment net zo belangrijk als genetisch profiel
- “Shared decision making is not about the decision, it is about the conversation”
- Is veranderen van levensstijl zinvol bij kanker?
- Zorg op maat voor ouderen met kanker
- Weer aan het werk na kanker, altijd en iedereen?
- Wat is de beste behandeling voor oudere patiënten met kanker?
- ‘Voor kankerzorg op maat moeten we tumor én patiënt bestuderen’