Inmiddels heeft de Projectgroep Duurzame Oogheelkunde een uitvoeringsplan geschreven. Hierin zijn deze thema’s uitgewerkt tot duidelijke acties en deadlines voor de komende jaren, vertelt Reuser. “Zo starten we dit jaar met een campagne om patiënten bewust te maken van de impact die de zorg heeft op het klimaat. We willen ze bijvoorbeeld laten nadenken of het mogelijk is met het openbaar vervoer naar het ziekenhuis te komen, in plaats van met de auto. We weten ook dat maculadegeneratie zich minder snel ontwikkelt als patiënten bepaalde dieetadviezen volgen. Zodra een patiënt minder zorg nodig heeft, vermindert óók het aantal reisbewegingen. Zo verlagen we weer de CO2-uitstoot. Ook kijken we of het heen en weer reizen van patiënten minder kan door het aanbieden van zorg op afstand.”

Typisch poldermodel

 “Bij het opstellen van het uitvoeringsplan waren zo’n dertig partijen betrokken”, vertelt Reuser. “Van patiëntvertegenwoordigers tot oogartsen en ziekenhuizen, van de farmacie tot verzekeraars en de overheid.” Een samenwerking met zoveel verschillende partijen lijkt lastig. Maar volgens Reuser viel dat mee. Iedereen ziet hoe belangrijk het is om de zorg duurzamer te maken. “De uitkomst is uiteindelijk een typisch poldermodel, haalbaar voor iedereen. Toch zit er wel behoorlijke druk achter om de gestelde doelen binnen een aantal jaar te behalen.”

Om het belang van duurzaamheid binnen de oogheelkunde verder te benadrukken, wordt de Projectgroep Duurzame Oogheelkunde een officiële commissie: de Subcommissie Duurzaamheid. Deze komt te vallen onder de Commissie Kwaliteit van het NOG. Reuser: “We kunnen er echt niet meer omheen. Het onderwerp duurzaamheid is zelfs opgenomen in het curriculum van de opleiding van nieuwe oogartsen.

Kritisch kijken naar de praktijk 

Om de acties uit het uitvoeringsplan te implementeren, zijn inmiddels verschillende best practice-documenten geschreven. Reuser heeft hier ook aan meegewerkt. In deze documenten staat beschreven wat oogartsen in hun dagelijkse praktijk kunnen aanpassen om duurzamer te werken. “We hebben echt kritisch gekeken naar hoe een dag in de praktijk verloopt, zowel klinisch, poliklinisch als operatief. Hoe kunnen we hierbij verduurzamen, zónder dat de uitkomsten en veiligheid van patiënten in het geding komen? We zijn begonnen met de drie grote indicaties binnen de oogheelkunde, te weten cataract, glaucoom en maculadegeneratie. Zo kent het zorgpad cataract de meeste operaties, het zorgpad glaucoom veel poliklinische bezoeken en het zorgpad maculadegeneratie de meeste poliklinische verrichtingen.2

“Bij het opstellen van het uitvoeringsplan waren zo’n dertig partijen betrokken”

CO2-uitstoot van de eigen cataractoperatieset berekenen Reuser geeft enthousiast enkele voorbeelden van best practices die inmiddels ontwikkeld zijn voor de drie indicaties.

Deze zijn terug te vinden op de website van het NOG (zie Kader 1). 

“We gebruiken veel instrumenten bij het opereren. We kijken nu bijvoorbeeld ook waar deze instrumenten vandaan komen. In sommige gevallen worden deze helemaal vanuit Pakistan ingevlogen. Om hier vervolgens maar tien seconden gebruikt te worden en dan worden ze alweer weggegooid. Waarom komen die instrumenten helemaal uit Pakistan? Dat is toch zonde! Gelukkig zijn er ook Europese landen die disposable instrumenten leveren, daar zetten we op in. Op de website van de ESCRS (de European Society Of Cataract & Refractive Surgeons) is een online tool te vinden (de Sustainability Index for Disposables in Cataract Surgery). Met deze tool kan men de CO2-uitstoot van de eigen cataractoperatieset berekenen. Deze uitkomst is daar ook te vergelijken met de minimale set die geadviseerd wordt door de ESCRS (zie Kader 2). “Vaak bevat een set voor cataractoperaties meer dan nodig”, licht Reuser toe. “Door goed te kijken naar wat we echt gebruiken, kunnen we veel CO2-uitstoot en kosten besparen.” Ook is op de website van de ESCRS een online rekentool te vinden waarmee men kan berekenen hoeveel CO2-uitstoot het verminderen van de reisbewegingen van patiënten rond een cataractoperatie bespaart (zie Kader 2).

Samenwerking Roche, NOG en de Projectgroep Duurzame Oogheelkunde 

De intravitreale injecties zijn een enorme groeimarkt, vertelt Reuser verder. “Zoals gezegd gaat het hierbij inmiddels om zo’n 450.000 injecties per jaar. Hier hebben we eveneens een best practice-document voor geschreven. Door het achterwege laten van onnodige materialen, is verduurzaming mogelijk. Fabrikanten kunnen zelf hier ook een grote slag slaan. 70% van de CO2-uitstoot in het zorgpad van de intravitreale injecties wordt veroorzaakt door de productie en distributie van het medicijn. Op dit moment is Roche samen met de Projectgroep Duurzame Oogheelkunde van het NOG in gesprek over het inzichtelijk(er) maken van de duurzaamheid van geneesmiddelen binnen de oftalmologie. Samen onderzoeken we op welke manier we bij kunnen dragen aan verduurzaming van medicijngebruik binnen oogheelkunde.”

Inmiddels heeft Reuser een aantal van de best practice-documenten vertaald naar het Nederlands. Deze vertalingen zijn binnenkort beschikbaar via het NOG. “Met deze best practices voor de drie indicaties kunnen we ontzettend veel bereiken”, zegt hij tot slot. “En door dit te doen vanuit een leiderschapspositie, vanuit het NOG, behalen we mogelijk nóg sneller goede uitkomsten. Vooral als we met visitaties controleren of de best practices ook daadwerkelijk geïmplementeerd zijn en worden toegepast. Dan kunnen we binnen een paar jaar tijd zeker de helft minder CO2 uitstoten.” De beschikbare best practices zijn volgens hem direct te implementeren. En dat is ook meteen zijn belangrijkste boodschap aan collega-oogartsen: “Gewoon doen! Want als je doet wat je deed, krijg je wat je kreeg. Verandering is altijd mogelijk.”