De overgang is niet echt een koffietafelonderwerp. Toch is het goed om het er wél over te hebben. Uit onderzoek blijkt dat 80% van de vrouwen vanaf 40 jaar overgangsklachten ervaart. Eén op de drie vrouwen functioneert hierdoor minder goed op het werk. Is het dan niet gek dat werkgevers in Nederland daar nagenoeg niets voor geregeld hebben? Zeker in een omgeving als de zorg, waar de werkdruk van zichzelf al hoog is, ligt uitval op de loer. Hoe maken we dit wél bespreekbaar en voorkomen we uitval?

Hoe open we ook zijn op de werkvloer, zodra het over de overgang gaat, gebeurt er iets geks. Óf er worden grappen over gemaakt óf we voelen ons collectief ongemakkelijk. De overgang is op veel werkplekken nog steeds een taboe. Best apart gezien het feit dat álle vrouwen er in meer of mindere mate mee te maken krijgen. Wanneer gaan we de overgang behandelen als iets normaals?

De overgang kan een oncomfortabele tijd zijn voor vrouwen. Aan de andere kant moeten we het ook niet ingewikkelder maken dan het is. Er zijn genoeg vrouwen die gewoon functioneren, ook als zij klachten ervaren. Als een vrouw klachten ervaart, is het wél fijn dat er ruimte voor is om erover te praten. Wat als we in plaats van met een grote boog om het ‘o-onderwerp’ heen te lopen, ruimte en begrip creëren voor deze levensfase?

Hoe laagdrempeliger, hoe beter 

Nu voelt de overgang voor de meeste vrouwen nog steeds als een privékwestie. Wat als iemand mij als een last ervaart? In een medische werkomgeving, waar hoge prestaties verwacht worden, kan de drempel om erover te praten daarom nóg hoger liggen. Als oogarts is nauwkeurigheid en constante focus heel belangrijk. Klachten als vermoeidheid, pijn en concentratieproblemen kunnen de kwaliteit van zorg en de efficiëntie van procedures beïnvloeden. Wanneer het werk eronder lijdt, wordt de overgang al wat minder privé. Hoe laagdrempeliger het is om hier onderling op een ontspannen manier over te kunnen praten, hoe beter!

De impact van de overgang: een complete herprogrammering 

De overgang begint meestal tussen 45 en 55 jaar. De exacte leeftijd waarop de overgang begint, verschilt per persoon. Dit wordt beïnvloed door genetica, leefstijl en medische factoren. Sommige vrouwen ervaren al rond hun 40e de eerste symptomen, terwijl anderen pas na hun 50e echt klachten krijgen. Tijdens de overgang maken de eierstokken minder oestrogeen en progesteron aan. Hierdoor verandert er veel in het lichaam. Zo raakt de hypothalamus ontregeld, waardoor de temperatuurregulatie verstoord raakt. Dit zorgt voor nachtelijk zweten en opvliegers. Maar ook het cardiovasculaire systeem van de vrouw krijgt het zwaarder. Het LDL-cholesterol stijgt, de bloeddruk gaat omhoog en het risico op atherosclerose neemt toe. Tegelijkertijd daalt de invloed van oestrogeen op serotonine en dopamine. Dit kan zorgen voor stemmingswisselingen, concentratieproblemen en ‘brain fog’. Ook de botten hebben het zwaar te verduren. De rem op osteoclasten valt weg, waardoor botafbraak sneller gaat en osteoporose op de loer ligt. En dan is er nog de stofwisseling. De basale ruststofwisseling vertraagt, terwijl viscerale vetopslag toeneemt. Dit verhoogt de kans op overgewicht, insulineresistentie en diabetes type 2. De overgang is dus meer dan alleen het einde van vruchtbaarheid. Het is een complete hormonale herprogrammering die energie, stemming, hart en botten beïnvloedt.

Meerdere uitdagingen tegelijk 

De werkdruk voor artsen binnen oogheelkunde is hoog. Een normale werkweek kan al veel van een arts vragen. Tel daar overgangsklachten bij op en het wordt nog een grotere uitdaging. Naast de fysieke en mentale klachten, komt er voor vrouwen dikwijls nóg een uitdaging bij. In deze levensfase zijn er ook vaak puberende kinderen thuis. En pubers zijn al een dagtaak op zich! Daarnaast zijn vrouwen regelmatig mantelzorger voor een ouder. Dit kost veel energie, zowel geestelijk als lichamelijk. De meeste vrouwen hoor je hier niet over. Die doen wat ze moeten doen en de overgangsklachten, ach ja, die ‘doen’ ze daar gewoon bij. Dat getuigt van innerlijke kracht. Af en toe kan het wél te veel worden, de combinatie van hoge werkdruk, overgangsklachten, een druk gezinsleven en mantelzorgen. Dat is de reden dat verzuim bij vrouwen in deze levensfase het hoogst is.

Een veilig gevoel in het team

Een vrouw van rond de 50 die een raam openzet? Dat is vast de overgang… Inderdaad, het kán de overgang zijn. Maar soms als een vrouw het warm heeft, heeft ze het gewoon warm. Het beste en meteen het moeilijkste is: vraag wat er aan de hand is. Creëer onderling een veilig gevoel in het team. Dat áls een vrouw de behoefte voelt iets te delen over haar klachten, die optie er ook daadwerkelijk is.

Daarnaast kan het helpen om op de werkvloer praktisch ruimte te maken voor overgangsklachten. Bijvoorbeeld door:

• Een plek op de werkvloer te creëren waar een vrouw zich even terug kan trekken als ze dat nodig heeft
• Een vertrouwenspersoon aanstellen die gespecialiseerd is in overgangsklachten
• De mogelijkheid bieden om, buiten het spreekuur om, later te beginnen na een slechte nacht

De overgang is geen ‘privéprobleem’ van vrouwen, maar een belangrijke factor die de werkvloer raakt. Door openheid te creëren, passende ondersteuning te bieden en kennis te verspreiden, kunnen we de werkervaring van vrouwen in de overgang aanzienlijk verbeteren. Vrouwen in deze leeftijdscategorie, zeker onder oogartsen, vertegenwoordigen een groot deel van de artsen in de zorg. Laten we wat beter voor onze vrouwen zorgen, we hebben ze nodig!

Referenties

1. NHS England (2021) – Menopause and the Workplace.

2. https://www.arboned.nl/nieuws/de-overgang-en-werk, geraadpleegd op 10-02-2025.

3.https://www.izz.nl/zorgorganisaties/ruime-meerderheid-van-de-mannen-de-zorg-staat-open-voor-gesprek-overgang, geraadpleegd op 11-02-2025.

4. The Lancet (2022) – Hormone Replacement Therapy and Women's Health: A Global Perspective.

5. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG, 2023) – De impact van de menopauze op werk en welzijn.

6. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37192826/, Black cohosh extracts in women with menopausal symptoms: an updated pairwise meta-analysis, geraadpleegd op 09-02-2025.